اگر سندروم روده تحریک پذیر یا IBS دارید، ممکن است علائم شکمی ناراحت‌کننده یا دردناکی داشته باشید. یبوست، اسهال، گاز و نفخ از علائم شایع سندرم روده تحریک پذیر هستند. سندرم روده تحریک پذیر به دستگاه گوارش شما آسیب نمی‌رساند و خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش نمی‌دهد. شما می‌توانید علائم را از طریق رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی کنترل کنید.
سندروم روده تحریک پذیر (IBS) چیست؟
سندرم روده تحریک پذیر یا IBS، یک اختلال گوارشی شایع اما ناراحت‌کننده است. این سندروم شامل دسته‌ای از علائم است که بر سیستم گوارش شما تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر دچار گاز شکم بیش از حد، درد و گرفتگی شکم می‌شوند.
اختلال عملکردی دستگاه گوارش چیست؟
سندرم روده تحریک‌پذیر نوعی اختلال عملکردی مربوط به دستگاه گوارش است. این اختلال با اسم «اختلالات تعاملی روده و مغز» نیز شناخته می‌شود که با مشکلاتی در نحوه تعامل عملکرد روده و مغز شما مرتبط است.
مشکلاتی که بر اثر اختلال دستگاه گوارش ایجاد می‌شود، باعث حساس شدن دستگاه گوارش شده و نحوه انقباض عضلات روده شما را تغییر می‌دهند. نتیجه آن درد شکم، اسهال و یبوست است.
انواع سندرم روده تحریک‌پذیر چیست؟
محققان سندرم روده تحریک‌پذیر را بر اساس نوع مشکلاتی که در حرکت روده ایجاد می‌شود، دسته‌بندی می‌کنند. تشخیص نوع سندرم روده تحریک‌پذیر می‌تواند بر درمان شما تأثیر بگذارد. بهتر است بدانید که برخی از داروها فقط برای انواع خاصی از سندرم روده تحریک‌پذیر موثر هستند.
معمولا افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر در برخی روزها حرکات روده طبیعی و در بقیه روزها حرکات غیرطبیعی دارند. نوع سندرم روده تحریک‌پذیر بستگی به تجربه شما از حرکات غیر طبیعی روده‌ای دارد:
- سندرم روده تحریک‌پذیر با یبوست: بخش زیادی از مدفوع شما سفت و توده‌ای است.
- سندرم روده تحریک‌پذیر همراه با اسهال: بخش زیادی از مدفوع شما شل و آبکی است.
- سندرم روده تحریک‌پذیر با عادات مدفوع مختلط: در یک روز هم حرکات روده سخت و توده‌ای دارید و هم حرکات شل و آبکی.
سندرم روده تحریک‌پذیر چگونه بر بدن من تأثیر می‌گذارد؟
عضله روده بزرگ افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر بیشتر از افراد معمولی منقبض می‌شود. این انقباضات باعث گرفتگی و درد می‌شود. همچنین افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر تحمل درد کمتری دارند. تحقیقات نشان داده که افراد مبتلا به این سندرم ممکن است باکتری‌های اضافی در دستگاه گوارش داشته باشند که باعث تشدید علائم می‌شود.
نام‌های دیگر سندرم روده تحریک‌پذیر چیست؟
ممکن است این نام‌ها را هم برای سندرم روده تحریک پذیر بشنوید:
- روده تحریک‌پذیر
- روده بزرگ تحریک‌پذیر
- کولون اسپاستیک
- معده عصبی، زیرا علائم معمولا زمانی رخ می‌دهد که شما احساس استرس عاطفی، تنش و اضطراب می‌کنید.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر هستند؟
این عارضه در افرادی که در اواخر نوجوانی تا اوایل ۴۰ سالگی هستند رخ می‌دهد. احتمال ابتلا شدن زنان دو برابر بیشتر از مردان است. ممکن است چندین عضو خانواده به این سندروم مبتلا شوند.
اگر موارد زیر را تجربه کردید، احتمال که سندروم روده تحریک پذیر را گرفته باشید بیشتر است:
- سابقه خانوادگی سندرم روده تحریک‌پذیر
- استرس عاطفی، تنش یا اضطراب
- عدم تحمل غذایی
- سابقه سوء‌استفاده فیزیکی یا جنسی
- عفونت شدید دستگاه گوارش
چه چیزی باعث تحریک سندرم روده تحریک‌پذیر می‌شود؟
اگر مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر هستید، حتماً متوجه شده‌اید که برخی چیزها باعث ایجاد علائمی در بدن شما می‌شوند. استرس عاطفی و محرک‌های رایج شامل برخی غذاها و داروها می‌توانند باعث تحریک این سندروم شوند. برخی از محققان می‌گویند:
سندرم روده تحریک‌پذیر پاسخ روده به استرس‌های زندگی است.
سندرم روده تحریک‌پذیر چقدر شایع است؟
کارشناسان تخمین می‌زنند که تقریباً ۱۰ الی ۱۵ درصد از جمعیت بزرگسال ایالات متحده به سندرم روده تحریک‌پذیر مبتلا هستند. با این حال، تنها ۵٪ تا ۷٪ سندروم این افراد تشخیص داده می‌شود. سندرم روده تحریک‌پذیر شایع‌ترین بیماری است که متخصصان گوارش تشخیص می‌دهند.
علائم و علل سندروم روده تحریک‌پذیر
محققان دقیقاً نمی‌دانند چه چیزی باعث سندرم روده تحریک‌پذیر می‌شود. آنها فکر می‌کنند ترکیبی از عوامل زیر می‌تواند منجر به سندرم روده تحریک‌پذیر شود:
- اختلال بدحرکتی (Dysmotility): مشکلات مربوط به نحوه انقباض عضلات دستگاه گوارش و حرکت غذا از طریق دستگاه گوارش.
- حساسیت احشایی: اعصاب فوق حساس در دستگاه گوارش.
- اختلال عملکرد مغز و روده: ارتباط نادرست بین اعصاب مغز و روده.
اما علائم سندرم روده تحریک‌پذیر عبارتند از:
- درد یا گرفتگی شکم، معمولاً در نیمه تحتانی شکم
- نفخ
- حرکات روده‌ای که سخت‌تر یا شل‌تر از حد معمول است
- اسهال، یبوست یا متناوب بین این دو
- گاز اضافی
- مخاط در مدفوع شما (ممکن است سفید به‌نظر برسد)
زنان مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر ممکن است علائم آن را در طول قاعدگی بیشتر تجربه کنند. این علائم اغلب بارها و بارها برای آنها اتفاق می‌افتد، که می‌تواند باعث استرس یا ناراحتی‌شان شود. با یادگیری تکنیک‌های مدیریت سندروم می‌توانید کنترل بیشتری روی آن داشته باشید و از نظر فیزیکی و ذهنی احساس بهتری کنید.
تشخیص و آزمایشات سندروم روده تحریک‌پذیر
اگر علائم گوارشی ناراحت کننده‌ای دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. اولین قدم در تشخیص سندرم روده تحریک‌پذیر، سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی است. پزشک برای تشخیص سوالات زیر را از شما می‌پرسد:
- آیا هنگام اجابت مزاج درد دارید؟
- آیا متوجه تغییری در دفعات دفع مدفوع شدید؟
- آیا ظاهر مدفوع‌تان تغییری کرده است؟
- هر چند وقت یک‌بار علائم ظاهر می‌شوند؟
- علائم شما از چه زمانی شروع شده است؟
- چه داروهایی مصرف می‌کنید؟
- آیا اخیراً بیمار بوده‌اید یا اتفاق استرس‌زایی در زندگی‌تان افتاده است؟
با توجه به علائم شما، ممکن است برای تایید تشخیص به آزمایش‌های دیگری مانند آزمایش خون، نمونه مدفوع و اشعه ایکس نیاز داشته باشید تا احتمال مبتلا شدن‌تان به سایر بیماری‌هایی که شبیه سندرم روده تحریک‌پذیر هستند رد شود.
آیا برای تشخیص سندروم روده تحریک‌پذیر نیاز به کولونوسکوپی دارم؟
بله. با توجه به سابقه پزشکی و علائمی که دارید، پزشک یک سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی انعطاف‌پذیر را برای بررسی دقیق‌تر روده بزرگ شما توصیه می‌کند. این دو روش سرپایی بوده و مشابه هم هستند. تفاوتشان در این است که سیگموئیدوسکوپی فقط نیمه پایینی کولون را بررسی و کولونوسکوپی کل کولون را بررسی می‌کند.
سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر می‌تواند اختلالات روده، خونریزی رکتوم یا پولیپ را تشخیص دهد. نحوه کارش به شرح زیر است. پزشک شما:
۱. سیگموئیدوسکوپ، یک ابزار بلند، نازک و قابل انعطاف را در رکتوم قرار می‌دهد.
۲. سیگموئیدوسکوپ را به سمت کولون پیش می‌برد.
۳. پوشش رکتوم و قسمت تحتانی کولون را مشاهده می‌کند.
نحوه انجام آزمایش کولونوسکوپی هم به شرح زیر است. پزشک شما:
۱. کولونوسکوپ را از طریق رکتوم وارد می‌کند.
۲. دستگاه را جلوتر برده و کل کولون را بررسی می‌کند.
۳. مقدار کمی از بافت را برای بیوپسی برمی‌دارد (در صورت لزوم).
۴. توده‌های کوچکی به‌نام پولیپ را شناسایی و حذف می‌کند (در صورت لزوم).
پزشک با استفاده از کولونوسکوپی تشخیص دقیقی از بیماری شما می‌دهد. کولونوسکوپی در مقایسه با عمل شکمی روش کمتر تهاجمی است.
آیا باید به متخصص گوارش مراجعه کنم؟
اگر علائم سندرم روده تحریک‌پذیر دارید، ابتدا با پزشک مراقبت‌های اولیه خود صحبت کنید. پزشک شما را به یک متخصص گوارش ارجاع می‌دهد.
متخصص گوارش پزشکی است که در تشخیص و درمان بیماری‌های دستگاه گوارش مهارت دارد. از جمله:
- سندرم روده تحریک‌پذیر
- سرطان کولورکتال (کولون)
- بیماری کبد
- بلع و اختلالات مری
- اختلالات پانکراس
درمان سندروم روده تحریک پذیر چیست؟
درمان خاصی که برای همه افراد مبتلا یه صورت یکسان جوواب دهد، وجود ندارد، اما بسیاری از افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر می‌توانند درمانی مناسب خودشان را با توجه به شرایطی که در آن هستید دریافت کنند. پزشک برنامه درمانی سندرم روده تحریک‌پذیر را با توجه به نیازهای شما شخصی‌سازی می‌کند. روش‌های درمانی عادی شامل تغییر رژیم غذایی و شیوه زندگی است. یک متخصص تغذیه می‌تواند به ایجاد یک رژیم غذایی متناسب با زندگی شما کمک کند.
بسیاری از کسانی که به این سندروم مبتلا هستند با رعایت تغییرات غذایی و سبک زندگی متوجه بهبود علائمشان می‌شوند:
تغییرات رژیم غذایی:
- فیبر را در رژیم غذایی خود افزایش دهید. میوه، سبزیجات، غلات و آجیل بیشتری بخورید.
- فیبرهای مکمل مانند Metamucil® یا Citrucel® را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
- مقدار زیادی آب بنوشید. هشت لیوان ۸ اونس در روز.
- از کافئین (از قهوه، شکلات، چای و نوشابه‌های گازدار) خودداری کنید.
- پنیر و شیر را محدود کنید. عدم تحمل لاکتوز در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر شایع‌تر است. مطمئن شوید که کلسیم را از منابع دیگر مانند بروکلی، اسفناج، ماهی آزاد یا مکمل‌ها دریافت کنید.
- رژیم غذایی کم فودمپ را امتحان کنید، برنامه غذایی‌ای که می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.
تغییرات فعالیت:
- به طور منظم تمرین کنید.
- سیگار نکشید.
- تکنیک‌های تمدد اعصاب را امتحان کنید.
- وعده‌های غذایی کوچک‌تر را بیشتر مصرف کنید.
- غذاهایی که می‌خورید را یادداشت کنید تا بتوانید بفهمید کدام غذاها باعث تشدید سندرم روده تحریک‌پذیر می‌شوند. محرک‌های رایج فلفل قرمز، پیاز سبز، شراب قرمز، گندم و شیر گاو هستند.
تغییرات پزشکی:
- اگر افسردگی و اضطراب همراه با درد شدید شکمی دارید، پزشک ممکن است داروهای ضد افسردگی را تجویز کند.
- سایر داروها می‌توانند به اسهال، یبوست یا درد شکم کمک کنند.
- پروبیوتیک‌ها ممکن است گزینه‌ای برای شما باشند. این “باکتری‌های خوب” می‌توانند به بهبود علائم کمک کنند.
- اگر علائم شما بهبود نیافت، با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است به آزمایش‌های بیشتری نیاز داشته باشید تا ببینید آیا یک بیماری زمینه‌ای باعث ایجاد علائم شده است یا خیر.
اگر داروها اثر نکنند چه اتفاقی می‌افتد؟
در برخی موارد، علائم به درمان پزشکی پاسخ نمی‌دهند. در این حالت پزشک‌تان درمان‌های سلامت روان را به شما پیشنهاد می‌کند. برخی از بیماران از طریق موارد زیر بهبود می‌یابند:
- درمان شناختی رفتاری (CBT)
- هیپنوتیزم درمانی
- بیوفیدبک
آیا می‌توانم از سندرم روده تحریک‌پذیر پیشگیری کنم؟
از آنجایی که هیچ دلیل شناخته‌شده‌ای برای سندرم روده تحریک‌پذیر وجود ندارد، نمی‌توانید از آن پیشگیری یا اجتناب کنید. اگر مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر هستید، می‌توانید با اجتناب از محرک‌ها از تشدید علائم آن جلوگیری کنید.
چگونه می توانم سندرم روده تحریک‌پذیر را کنترل کنم؟
ممکن است تلاش برای کنترل سندرم روده تحریک‌پذیر خسته‌کننده باشد. درمان معمولا می‌تواند با آزمون و خطا همراه باشد. اما خبر خوب این است که تقریباً همه افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر می‌توانند درمانی را پیدا کنند که آنها مناسبشان باشد.
معمولاً تغییرات رژیم غذایی و فعالیت با گذشت زمان علائم را بهبود می‌بخشند. فقط باید صبر و حوصله به خرچ بدهید تا محرک‌های خود را کشف کنید و بتوانید اقداماتی را برای اجتناب از آنها انجام دهید. پس از چند هفته یا چند ماه، باید متوجه بهبود قابل توجهی در احساس خود شوید. یک متخصص تغذیه می‌تواند به شما در برنامه‌ریزی یک رژیم غذایی سالم و مناسب شما کمک کند.
سوالات رایج درباره سندرم روده تحریک‌پذیر
اگر سندرم روده تحریک‌پذیر دارم، آیا این بدان معناست که احتمال ابتلا به مشکلات جدی گوارشی بیشتر است؟
خیر، سندرم روده تحریک‌پذیر شما را در معرض ریسک ابتلا به بیماری‌هایی مانند کولیت، بیماری کرون یا سرطان روده بزرگ قرار نمی‌دهد.
آیا سندرم روده تحریک‌پذیر کشنده است؟
سندرم روده تحریک‌پذیر تهدیدکننده زندگی نیست. زندگی با این شرایط می‌تواند چالش برانگیز باشد زیرا می‌تواند در طول زندگی شما بیاید و برود. اما راه‌های زیادی برای مدیریت و زندگی با سندرم روده تحریک‌پذیر وجود دارد.
آیا درمانی برای سندرم روده تحریک‌پذیر وجود دارد؟
هیچ درمانی برای سندرم روده تحریک‌پذیر وجود ندارد. هدف از درمان، کنترل و مدیریت علائم است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر بیش از سه بار در ماه برای بیش از سه ماه علائم داشتید به پزشک مراجعه کنید. و اگر علائم کمتری دارید، اما در زندگی شما اختلال ایجاد می‌کند، بهتر است با پزشک خود صحبت کنید.
برخی علائم ممکن است به مشکل جدی‌تری اشاره کنند. در صورت داشتن موارد زیر در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید:
- خونریزی
- تب
- کاهش وزن
- درد شدید
اگر سندرم روده تحریک‌پذیر دارم چگونه می‌توانم از خودم مراقبت کنم؟
سندرم روده تحریک‌پذیر احتمالا مادام‌العمر با شما خواهد بود. اما طول عمر شما را کوتاه نمی‌کند و برای درمان آن نیازی به جراحی نخواهید داشت. برای اینکه بهترین احساس را داشته باشید، سعی کنید محرک‌های خود را شناسایی کنید و از آن اجتناب کنید، از جمله برخی غذاها، داروها و موقعیت‌های استرس‌زا. یک متخصص تغذیه می‌تواند به شما در برنامه‌ریزی یک رژیم غذایی مغذی بر اساس نیازهای خاص خود کمک کند. اگر علائم بهبود نیافت، با پزشک خود صحبت کنید.
چه چیز دیگری باید از پزشک خود بپرسم؟
اگر علائم سندرم روده تحریک‌پذیر دارید، از پزشک خود بپرسید:
- آیا وضعیت دیگری می‌تواند باعث علائم من شود؟
- چه داروهایی می‌تواند کمک کند؟
- از چه غذاهایی پرهیز کنم؟
- چه تغییرات دیگری در سبک زندگی باید ایجاد کنم؟
- آیا یک متخصص تغذیه می‌تواند به من کمک کند؟
- آیا باید به متخصص گوارش مراجعه کنم؟
- چه زمانی احساس بهتری خواهم داشت؟
- آیا من در معرض خطر سایر بیماری‌ها هستم؟