اعتیاد با گذشت زمان تعاریف متفاوتی را با خود یدک کشیده است. در ابتدا فقط وابستگی به مواد مخدر شیمیایی را اعتیاد می دانستند. اما بعد متوجه شدند که اعتیاد دامنه بسیار گسترده تری را هم شامل می شود.
اینجا بود که اعتیاد رفتاری را هم به تعریف اعتیاد اضافه کردند. همانطور که می دانید دو اختلال روانی DSM و ICD وجود دارد که اعتیاد رفتاری تا همین سال های اخیر جزء آنها نبود. با رواج گرفتن انواع اعتیادهای رفتاری در کنش جوانان این اختلال نیز تشخیص داده شد و وارد طبقه بندی مستقلی شد.
اعتیاد چیست؟
رفته رفته مردم متوجه شدند که صورت های دیگری از اعتیاد وجود دارد که غیر از اعتیاد به مواد شیمیایی است و نمود آن در رفتارهای انسان است. ولی این نوع اعتیاد در تعریف رسمی یافت نمی شود.
برای اینکه این رفتارها را در تعریف اعتیاد بگنجانند, طبقه بندی دیگری از اعتیاد توسط مجامع علمی ارائه شد. اعتیاد فرآیندی مانند اعتیاد به قمار را در مقابل اعتیاد به مواد مخدر شیمیایی مانند تریاک یا الکل قرار دادند.
ولی باز این تعریف هم خالی از اشکال نبود. این تعریف با زندگی عادی مردم و رفتارهای آنها چندان تناسبی نداشت. زیرا نسلی روی کار آمده بود که به هیچ ماده شیمیایی اعتیاد نداشتند ولی در رفتارشان تیک ها و عادات بدی را تکرار می کردند.
به همین خاطر این نوع عادت های بد را خیلی جدی نمی گرفتند و اغلب بی خطر می دانستند. اما با تحقیق بیشتر مشخص شد که این اعتیادهای رفتاری و فرآیندی بسیار خطرناک تر از موارد اعتیاد به مواد شیمیایی است و ترک اعتیاد آنها هم به مراتب سخت تر و طولانی تر است.
با این اوصاف سعی کردند تعریفی جمع و جورتر ارائه دهند که تمامی موارد اعتیاد را به روشنی پوشش دهد و از طرفی کاربردی تر هم باشد. پس به این تعریف رسیدند که:
اعتیاد شامل هر گونه وابستگی به یک محرک است که هر چند برای مغز و بدن ما خوشایند است, ولی تاثیرات مخربی روی زندگی می گذارد و تجربه هر بار آن باعث اشتیاق و میل در فرد برای تکرارش می شود.
در این تعریف باید دقت کرد که هر چیز خوشایند و یا ناپسند نمی تواند جزء اعتیاد و فرد معتاد باشد. زیرا در طول روز ما کارهایی بسیاری انجام می دهیم که خوشایند ماست و یا کارهایی را اصلا دوست نداریم ولی مجبوریم آنها را انجام دهیم.
مثلا نشستن طولانی مدت در پشت ماشین و رانندگی می تواند تاثیرات بدی روی عضله های کمر و سایر اعضای بدن مان داشته باشد. اما این رفتارها را جزء اعتیاد نمی دانیم.
آنچه تعریف اعتیاد را روشن تر می کند بخش دوم تعریف است. هر چه میزان اشتیاق و میل ما در تجربه آن محرک بیشتر باشد و مایل باشیم آن تجربه را در دفعات بعدی تکرار کنیم, بیان کننده تعریف اعتیاد است و فرد تکرار کننده آن تجربه معتاد شمرده می شود.
معتاد کیست؟
اعتیاد به بازی های کامپیوتری که امروزه بیشتر در بین نسل جوان و نوجوان دیده می شود و آنها هر روز مشتاق تر هستند تا دوباره و دوباره تجربه لذت بخش آنها را تکرار کنند جزء اعتیاد رفتاری است و شخصی که به این حالت مبتلا است بدون شک معتاد است.
سازندگان این بازی ها هم به گونه ای این نرم افزارها و بازی ها را طراحی می کنند تا جنبه اعتیادآور آن بیشتر باشد و بازی به راحتی به انتها نرسد تا فرد بازی کننده خودش و مغزش را بیشتر درگیر آنها کند.
از طرفی بیشتر استفاده کنندگان از مشروبات الکی هم به خاطر فرار از مشکلات خود به این ماده رو می آورند. تجربه دلنشینی که در دفعه اول از آن به دست می آورند باعث می شوند در دفعه های بعدی که در زندگی شان به مشکلی برخورد کردند دوباره از آن استفاده کنند.
در حالی که با مصرف و تکرار آن آسیب هایی جدی به بدن و سیستم عصبی خود وارد می کنند که به مراتب از فراموش کردن مشکل پیش آمده در زندگی سخت تر و خطرناک تر است.
البته باید به این نکته هم توجه داشت که ساختار ژنتیکی و عصبی هر کسی متفاوت است و ممکن است شخص با یک بار مصرف تغییر چندانی در رفتار و عادت های خود پیدا نکند, ولی شخص دیگری با یک بار مصرف وابستگی شدیدی به مواد اعتیادآور پیدا کند. پس به روشنی نمی توان مدعی شد که من با یک بار مصرف مواد یا رفتار خاص به آن مبتلا نمی شوم.
مصرف مواد اعتیادآور چه شیمیایی و چه رفتاری باعث تغییراتی در ساختار عصبی و هیجانی فرد می شود که احتمال دارد در شخصی علائم آن زودتر ظاهر شود و در فردی دیگر دیرتر. نیاز به مصرف مواد, باعث تولید دوپامین در بدن فرد معتاد می شود و در هر دفعاتی که مصرف تکرار می شود, خوشی و هیجان خاصی به معتاد می دهد.
با استفاده از مواد اعتیادآور فرد معتاد روش عملکرد مغزش را تغییر می دهد. استفاده و اعتیاد به مواد و رفتارهای خاص به تغییرات طولانی مدت در مغز منجر می شود و این تغییرات قدرت کنترل مقدار مصرف را از فرد معتاد می گیرد. در واقع اعتیاد یک بیماری چند جانبه است.
نظرات کاربران