مقعد از بافت نرم تشکیل شده است. این بافت نرم می‌تواند به دلیل عفونت‌ها و سایر شرایط پزشکی متفاوت، سخت شود. وقتی این اتفاق بیفتد، احساس خواهید کرد که یک توده سخت در ناحیه مقعد شما ایجاد شده است.
مقعد دهانه‌ای است که در قسمت تحتانی دستگاه گوارش قرار دارد، درست جایی‌که مدفوع از بدن خارج می‌شود. مقعد به بخشی به نام رکتوم متصل می‌شود که مدفوع را قبل از دفع در خود ذخیره می‌کند.
درر این نوشته سعی داریم علل، علائم و درمان‌های موجود برای درمان سختی مقعد را به‌صورت مختصر توضیح دهیم.
علل احساس توده (غده در نشیمنگاه) در مقعد
مقعد از چندین بافت مختلف تشکیل شده است که عبارتند از:
- غشاهای مخاطی (لایه‌های سلولی‌ای که قسمت‌هایی از بدن را که نباید خشک شوند، حفاظت می‌کنند.)
- گره‌های لنفاوی (اندامی بیضی‌شکل از دستگاه ایمنی بدن است که حاوی مایع لنف هستند.)
- اعصاب
- رگ‌های خونی
هر عاملی باعث تحریک، انسداد یا عفونت این بافت‌ها شود، توده‌هایی روی مقعد ایجاد شده و باعث سفت شدن آن می‌شود.
اگر فردی متوجه توده سفت یا سفت شدن مقعد خود شد، باید فوراً به پزشک مراجعه کند تا ناحیه مورد نظر به طور دقیق معاینه شود. بسیاری از توده‌ها جای نگرانی ندارند.
در ادامه برخی از علل بالقوه سختی مقعد را بیان می‌کنیم.
هماتوم پری مقعدی
هماتوم رکتوم که با نام هماتوم مقعدی یا پری آنال نیز شناخته می‌شود، وضعیتی است که خون در بافت‌های اطراف مقعد به دلیل ترکیدن رگ خونی جمع می‌شود.
زور زدن حین اجابت مزاج، بلند کردن اشیاء سنگین و سایر حرکات شدید باعث ترکیدن رگ‌های خونی می‌شود. فرد مبتلا به هماتوم پری مقعدی ممکن است برآمدگی متورمی در نزدیکی مقعد احساس کند که احتمال دردناک بودن آن نیز وجود دارد.
هموروئید خارجی
هموروئید یا بواسیر خارجی به صورت توده‌هایی در زیر پوست اطراف مقعد ظاهر می‌شود. بواسیرها بیماری شایعی هستند و تقریباً ۵۰٪ از افراد را تا سن ۵۰ سالگی به آن مبتلا می‌شوند.
فرد مبتلا به بواسیر یا هموروئید ممکن است موارد زیر را تجربه کند:
- درد
- خارش
- توده‌های متورم
- خونریزی
زگیل مقعدی
ویروس پاپیلومای انسانی یا همان ویروس (HPV) باعث ایجاد زگیل مقعدی (کندیلوم آکومیناتا) در اطراف یا روی مقعد می‌شود. زگیل‌های مقعدی معمولاً به رنگ پوست بوده و نرم هستند.
یک شخص می‌تواند از طریق رابطه جنسی یا با تبادل مایعات بدن به زگیل مقعدی مبتلا شود.
زگیل مقعدی علائم زیر را دارد:
- خارش
- درد
- ترشحات مخاطی
- برآمدگی‌های کوچک یا بزرگ
هیدرادنیت چرکی پری مقعدی
هیدرادنیت چرکی پری مقعدی (HS) اسم یک بیماری التهابی است که در نواحی از پوستی که دارای غدد آپوکرین (یک تومور پوستی خوش‌خیم) است ایجاد می‌شود.
این بیماری زیر پوست به صورت ندول‌های دردناک ظاهر می‌شود. (گِرِهَک یا ندول یک ساختار غیرعادی گرد و تقریباً سفت است که در قسمت‌های مختلف بدن ممکن است بروز کند.) ندول‌ها هنگام تخلیه توسط متخصص، معمولاً حاوی چرک بدبو هستند.
یک شخص ممکن است زخم را نیز با این بیماری تجربه کند.
یبوست
یکی دیگر از دلایل بالقوه ایجاد توده سخت در مقعد، یبوست است. یبوست زمانی رخ می‌دهد که فرد نمی‌تواند به طور مرتب اجابت مزاج کند. اگر به اندازه کافی مایعات ننوشید یا فیبر کافی در رژیم غذایی خود نخورید، ممکن است به یبوست مبتلا شوید.
افراد مبتلا به یبوست معمولاً مدفوع خشک و سفتی دارند و هنگام دفع با ناراحتی روبه رو هستند.
یبوست همچنین می‌تواند علائم زیر را ایجاد کند:
- حرکات کم یا نادر روده
- مدفوع سخت
- درد
- درد و ناراحتی
زگیل آبکی
زگیل آبکی یک عفونت پوستی است که فرد با تماس مقاربتی با کسی که این عفونت را دارد به آن مبتلا می‌شود. این عفونت پوستی می‌تواند در هر جایی از بدن از جمله مقعد که با ویروس در تماس مستقیم است، ایجاد شود.
اگر عفونت در ناحیه مقعد ایجاد شود، معمولاً به دلایل زیر است:
- درگیر شدن در فعالیت جنسی با کسی که عفونت دارد.
- لمس مقعد بعد از تماس با قسمت عفونی دیگر بدن.
- به اشتراک گذاشتن حوله یا پارچه‌های دیگر با فردی که عفونت دارد.
زگیل آبکی می‌تواند عوارضی به دنبال داشته باشد که عبارتند از:
- متورم شدن یا ایجاد خارش
- ریز ریز شدن به اندازه‌های کوچک
- رنگ سفید، صورتی یا گوشتی
اشیاء خارجی
گاهی اوقات یک جسم خارجی علت احساس توده یا سختی در مقعد است. جسمی که با مقعد برخورد می‌کند می‌تواند به آن فشار وارد کند و احساس سخت‌تر شدن غیر طبیعی را به فرد بدهد. جسمی که در ناحیه مقعد گیر می‌کند می‌توانند درد بسیار زیادی داشته باشد.
اجسامی که ممکن است در مقعد گیر کنند عبارتند از:
- استخوان‌های بلعیده شده
- دماسنج‌ها
- تنقیه
سرطان مقعدی
طبق گزارش انجمن جراحان کولون و رکتوم آمریکا، سرطان مقعدی حدود ۱ تا ۲ درصد از کل سرطان‌های روده را شامل می‌شود. سرطان مقعدی بیشتر در زنان و افراد ۵۵ تا ۶۴ ساله دیده می‌شود.
سرطان مقعدی می‌تواند باعث تورم و ایجاد توده‌های سفت شود.
برخی دیگر از علائم سرطان مقعدی عبارتند از:
- خارش رکتوم (رکتوم محل ذخیره مدفوع پس از خروج از دستگاه گوارش و قبل از دفع است)
- خونریزی از رکتوم
- غدد لنفاوی متورم در اطراف مقعد یا ناحیه کشاله ران
- درد در ناحیه مقعد
- ترشح غیر طبیعی
- تشکیل یک توده یا توده‌هایی در نزدیکی دهانه مقعد
- تغییر در حرکات روده، مانند باریک شدن مدفوع
این علائم در سایر بیماری‌های خوش خیم نیز شایع و رایج است. به همین دلیل، در صورت بروز هر یک از این علائم، پزشک باید شما را معاینه کند. این معاینه برای رد سایر شرایط و تأیید تشخیص است.
توده سفت بدون درد چیست؟
یک توده همیشه دردناک نیست. در بیشتر موارد، توده سفت بدون درد جای نگرانی ندارد، ولی بهتر است بیمار به پزشک مراجعه و مشاوره پزشکی دریافت کند.
برخی از علل بالقوه ایجاد یک توده بدون درد عبارتند از:
- زگیل آبکی
- بواسیر
- زگیل مقعدی
تشخیص توده سفت یا غده در نشیمنگاه
- اگر فردی احساس کند روی مقعد خود توده‌ای دارد، باید به پزشک مراجعه کند. معمولا پزشک برنامه درمانی را پیشنهاد می‌کند که توده یا هر علت زمینه‌ای را از بین ببرد.
- پزشک از فرد سؤالاتی درباره علائم بیماریش می‌پرسد و یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.
- در طول معاینه فیزیکی، پزشک از انگشت دستکشی استفاده می‌کند تا هرگونه توده ناشی از بواسیر، زگیل آبکی یا زگیل مقعدی را تشخیص دهد.
- در برخی موارد، ممکن است نیاز به استفاده از آنوسکوپ باشد. آنوسکوپ ابزاری است که پزشک می‌تواند آن را داخل مقعد قرار دهد تا نگاه دقیق‌تری به توده سفت بیندازند.
- اگر پزشک بخواهد بررسی دقیق‌تری از ناحیه مقعد و روده بزرگ برای سرطان روده بزرگ انجام دهد، ممکن است از ابزارهای دیگری نیز استفاده کند.
برخی از روش‌هایی که پزشک ممکن است برای بررسی روده بزرگ از آنها استفاده کند عبارتند از:
- کولونوسکوپی: روشی است که با کمک یک لوله روشن برای جستجوی تومورهای روده بزرگ استفاده می‌کنند.
- سیگموئیدوسکوپی: این معاینه شبیه به کولونوسکوپی است و از یک لوله برای بازرسی روده تحتانی استفاده می‌کنند.
- تنقیه باریم: این روش معاینه روده بزرگ با کمک اشعه ایکس است.
روش‌های درمان توده (غده در نشیمنگاه) در مقعد
با دانستن علت ایجاد توده در مقعد درمان آن نیز روشن می‌شود. در ادامه به روش‌های درمانی هر یک از علت‌های غده در نشیمنگاه می‌پردازیم.
درمان هماتوم پری مقعدی:
وقتی فردی دچار هماتوم پری مقعدی شده، روش‌های درمانی معمولاً شامل داروهای مسکن بدون نسخه یا کمپرس سرد است. در موارد شدید ممکن است نیاز به تخلیه عفونت با کمک جراحی باشد.
درمان بواسیر خارجی:
روش‌های درمانی بواسیر خارجی عبارتند از:
- حمام آب گرم
- کمپرس آب سرد
- داروهای ضد درد
- کرم‌ها و پمادها
- جراحی‌ها
- اسکلروتراپی که از یک ماده شیمیایی برای سوزاندن و از بین بردن هموروئید استفاده می‌کند.
درمان زگیل مقعدی:
یک ویروس خفته باعث ایجاد زگیل مقعدی می‌شود. وقتی یک ویروس “خفته” است، احتمال فعال شدن آن زیاد است. برخی از درمان‌های زگیل مقعدی عبارتند از:
- عمل جراحی
- فورگوراسیون، که از جریان الکتریکی برای سوزاندن زگیل‌ها استفاده می‌کند.
- کرایوسرجری، که از نیتروژن مایع برای انجماد زگیل‌ها استفاده می‌کند.
- اسیدها، برای زگیل‌های کوچکتر
درمان هیدرادنیت چرکی پری مقعدی (HS):
برخی از درمان‌های هیدرادنیت چرکی پری مقعدی عبارتند از:
- آنتی بیوتیک برای درمان عفونت
- داروی ضد التهاب آدالیمومب
- کرم کورتیزون، برای از بین بردن سوزش
درمان یبوست:
اگر فردی یبوست داشته باشد، روش‌های درمانی زیر برای رفع یبوست مفید است. برخی از درمان‌های یبوست عبارتند از:
- خوردن فیبر بیشتر
- مصرف ملین‌ها
- مصرف نرم‌کننده‌های مدفوع
- نوشیدن مایعات بیشتر
اگر داروهای یبوست بدون نسخه موثر نبودند، پزشک می‌تواند نسخه‌های قوی‌تری را تجویز کند.
درمان زگیل آبکی:
یک پزشک معمولاً مولوسکوم کونتاژیوزوم را با یک کرم تجویزی درمان می‌کند که به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند تا با ویروسی که باعث ضایعه می‌شود مبارزه کند.
درمان اشیاء خارجی:
پزشک معمولا از فورسپس برای خارج کردن جسم خارجی از مقعد استفاده می‌کند. با این حال، اگر برداشتن جسم دشوار باشد، ممکن است جراحی لازم باشد.
درمان سرطان مقعدی
درمان سرطان مقعدی به مرحله سرطان و سلامت کلی فرد بستگی دارد. برخی از روش‌های بالقوه درمان سرطان مقعدی عبارتند از:
- عمل جراحی
- شیمی درمانی
- پرتو درمانی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر فرد متوجه رشد توده‌ای در مقعد خود شد، باید به پزشک مراجعه کند. در بیشتر موارد، احتمالاً رشد توده خوش خیم است.
همچنین در صورت مشاهده موارد زیر، فرد باید در اسرع وقت به پزشک خود مراجعه کند:
- گسترش یا بدتر شدن درد
- خونریزی بدون قطع شدن
- خونریزی مقعدی یا درد همراه با تب
- تغییرات در حرکات روده